Ovu knjiga, čiji naslov možete pročitati iznad, imali smo u ponudi pre 10-tak godina, ali joj, osim zbog godine izdanja, nismo pridavali naročitog značaja. Književni opus Mićuna M. Pavićevića vezan je za Crnu Goru. Tu se izdavaju dela kao na primer: Crnogorci u pričama i anegdotama (više delova), Crnogorsko pravosuđe i pravno shvaćanje u anegdotama (1933), Kralj Nikolini kaprisi (1928), Narodno blago iz Crne Gore (1927).
Knjiga “Srbija i Crna Gora”, o kojoj je ovde reč i koju smo nakon decenije ponovo nabavili, štampana je u Kanadi tokom Prvog svetskog rata, godine 1917. Smatrajući da se radi o još jednoj u Mićunovom nizu, naviknuti na njegov stil, ostali smo iznenađeni oštrim rečima koje su sevale sa svake stranice, prvenstveno protiv kuće Petrovića i samog Njegoša, za kog kaže da je bio loš političar, dok knjaza Danila opisuje kao prijekog, neobuzdanog i bez temeljnog obrazovanja. Iako je u jednom delu prilično nahvalio vojvodu Mirka, na kraju pasusa i za njega i ostale Petroviće kaže da im je osnovna crta bila “neutoljiva žeđ za uništenjem ličnih protivnika”. Dalje, do poslednje stranice knjige, Mićun se bavi aktuelnim istorijskim događajima, koncentrišući se najviše na, u vreme pisanja knjige aktuelni Prvi svetski rat, i kapitulaciju Crne Gore 1916. godine, ne propuštajući šansu da iz trenutne emigracije oštro iznese svoje stavove, zbog čega je, logično, knjigu napisao i štampao. Iz napisanog se lako da naslutiti Mićunovo opredeljenje, izražen srpski patriotizam ali i jaka jugoslovenska ideja, u smislu da je ujedinjenje jedino racionalno rešenje, navodeći kao primere Nemačku i Italiju.
Citati iz knjige:
Djelimična nepokorenost izvjesnih plemena u Crnoj Gori od turske najezde, koja je poplavila bila sve ostale djelove Srpstva, – Crna Gora je briljirala niz čitavih decenija, u očima cjelokupnog srpskog plemena, kao kolijevka slobode i vođa srbizma…
Zvanični predstavnici Crne Gore znali su da sam ja jedan među najizrazitijim austrofobima u Crnoj Gori; da sam svojim javnim radom protiv zvanične Austrije i njenog krvoločnog sistema, još od doba aneksije Bosne i Hercegovine…
Lazar Mijušković, predsjednik kapitulacione vlade, doveden je na upravu zemlje sa zadnjom namjerom. I on je, kao i svi Crnogorci, njegova ranga i položaja, pao u zamku, koju mu je priredio crnogorski kralj i njegova kamarila…
Austro-Njemci mislili su da će uništiti jugoslovensko pitanje, ako zauzmu Srbiju. Uspjeli su samo da prošire to pitanje i da mu ubrzaju rješenje…
Trenutno iščeznuće srpske države, otkrilo je ogromne opasnosti, kojima su izložene Engleska, Francuska i Rusija, otkada taj bedem ne zaustavlja njemačku ekspanziju na Balkan…
Ja znam da austrijsko nasljeđe želi da preuzme danas jedan naš susjed, koji je istodobno i saveznik naših saveznika, a s tim nasljeđem da preuzme od Austrije i sve austrijsko-jezuitske metode, naročito ovu: rastavljaj i cijepaj da vladaš…
Istorija nam pokazuje, da je nesloga bila jedna od najtežih nedaća našega naroda. No baš zato, neka nam istorija bude učitelj, i neka zablude iz prošlosti budu nauk u sadašnjosti…
Priličan deo posvećen je knjazu Nikoli i razmiricama koje je Mićun sa njim imao: Odmetnici turske carevine, zaostatci srpske gospoštine, koji su se sklonili u kamenim crnogorskim gorama i otuda dobili ime “Crnogorac” – više od dvije stotine godina kovali su mačem i palošem krunu za jednog srpskog kralja, dok je naposljetku nijesu sakovali. Taj kralj je, uz najagilniju saradnju svoja tri sina i jedne ćerke, tu krunu smrvio i pod noge bacio…
