Srpski manastiri su dostigli najveći sjaj u srednjevekovnom periodu za vladavine porodice Nemanjića. U to doba u manastirska bratstva silazili su i sami članovi srpske vladarske porodice, kao i njihovi rođaci i ostala vlastela. Kada su Turci osvojili srpsku zemlju, porušili su mnoge manastire i prigrabili sebi mnoga manastirska imanja (Metohe), te su tako mnoga svetilišta ostala u ruševinama kao spomenici varvarstva.
Metoh ili metohija (grč. metokhé – zajednica; zajedničko dobro) je u srednjovekovnoj Srbiji bilo zemljište ili posed koji poseduje neka crkva ili manastir. Posed koji se daruje crkvi ili manastiru postaje metohija.
Ovakvo žalosno stanje trajalo je kroz nekoliko vekova; no ono je sobom donelo, da su manastiri bili ne samo škole za pobožnost i nauku, nego i za ono malo umetnosti koliko je onda bilo. U njima je očuvano ono književno blago, koje danas ima neprocenjivu vrednost za istorijska istraživanja.
Za vreme turske vladavine manastiri su ostali bez ikakvog imanja i održavali su se uglavnom od milostinje pojedinih pobožnih posetilaca. Kasnije su pojedini dobrotvori osnivali svoje zadužbine, te su tako pojedini manastiri ponovo stekli prilično veliko nepokretno imanje.
Manastiri u Srbiji su prvi put opisani 1836. godine naredbom kneza Miloša a na predlog mitropolita Petra. Po tom spisku u Miloševoj Srbiji postojala su 43 manastira. Ovaj popis se ne može uzeti kao precizan jer su izostavljeni manastiri koji nisu imali svoju parohiju, kao što je na primer manastir Žiča. Naprotiv u valjevskom okrugu, gde se 1882. godine broji samo jedan manastir, Bogovađa, bilo je popisano još šest manastira 1837. godine, i to: Ribnica, Pustinja, Jovanja, Grabovac, Ćelije i Dokmir. U knjaževačkom okrugu 1837. je naveden i manastir Sv. Aranđel. U kragujevačkom okrugu 1837. se ne spominju manastiri Drača i Grnčarica. U okrugu kruševačkom iste godine nema manastira Naupara. U požarevačkom okrugu pored manastira koji se spominju 1882. godine, na listi iz 1837. navode se kao manastiri crkve: Zaova, Nimnik i Rukomija. U rudničkom okrugu 1837. ne pominje se manastir Jovanje. U užičkom okrugu osim Rače i Klisure koji stoje na spisku 1882. godine, 1837. postoji i manastir Godovik.
Nakon prvog popisa 1837. godine broj manastira u Srbiji nije bio stalan. Tako se 1841. godine navodi 20 manastira i 2 metoha (Vitovnica i Vujan), 1842. 32 manastira, 1851. 20 manastira i 21. metoh, 1854. 29 manastira i 14. metoha, 1856. 26 manastira i 15 metoha, 1858. 34 manastira i 8 metoha, 1859. 34 manastira i 9 metoha, 1863. 44 manastira, 1882. godine 53 manastira.
Kao što je rečeno 1882. godine imamo u Srbiji 53 manastira. To su:
U aleksinačkom okrugu: Sv. Roman i Sv. Stevan (Lipovac). U beogradskom okrugu: Rakovica i Rajinovac. U valjevskom okrugu: Bogovađa. U vranjskom okrugu: Kacapunski (Sv. Ilija) i Lepčinski (Sv. Pantelejmon). U jagodinskom okrugu: Jošanica, Kalenić i Ljubostinja. U knjaževačkom okrugu: Sv. Trojica i Suvodol. U kragujevačkom okrugu: Blagoveštenje, Voljavča, Grnčarica i Drača. U krajinskom okrugu: Bukov, Vratna i Manastirica ( ovaj manastir je ukinut 1883. godine rešenjem arhijerejskog sabora). U kruševačkom okrugu: Veluće i Naupara. U niškom okrugu: Gabrovački (Sv. Trojica), Gornjo-matevački (Sv. Jovan), Jašunjski (Sv. Jovan preteča), Nakrivanjski (Sv. Nikola) i Sićevački manastir Vavedenje). U pirotskom okrugu: Divljanski (Sv. Dimitrije), Ržanski (Roždestvo Bogorodice), Uspenski (Uspenije Bogorodice) i Temski (Sv. Đorđe). U podrinskom okrugu: Tronoša. U požarevačkom okrugu: Vitovnica, Gornjak i Tuman. U rudničkom okrugu: Blagoveštenje, Vraćevšnica, Vujan, Jovanje i Nikolje. U smederevskom okrugu: Koporin (nalazi se blizu Velike Plane). U ćuprijskom okrugu: Manasija, Miljkov, Sv. petka i Ravanica. U užičkom okrugu: Klisura i Rača. U čačanskom okrugu: Žiča, Sv. Trojica, Sretenje i Studenica. U šabačkom okrugu: Petkovica, Radovašnica i Čokešina.
Kada manastire grupišemo po eparhijama onda nalazimo da je 1882. godine bilo manastira u eparhiji: Beogradskoj 17, Žičkoj 13, Negotinskoj 7, Niškoj 11, Šabačkoj 5. Ukupno 53 manastira. 1882. godine jedan manastir dolazio je u kraljevini Srbiji na 918 kvadratnih kilometara. Kada broj manastira poredimo sa brojem stanovnika onda proizilazi da je jedan manastir dolazio u proseku na 32.079 stanovnika.
Izvor: Glasnik srpskoga učenog društva, knjiga 62 za godinu 1885.
