Ono što nisu uspeli da osvoje u ratu, kupili su u miru.
Ovako se ukratko može opisati sudbina jedne srpske pukovske zastave, bar ako je sudeći prema tekstu objavljenom u knjizi “Zaboravljeni događaji Velikog rata”, autora Milana Bogojevića (Čuvari, Beograd 2021, str. 161-164). O srpskoj zastavi u bečkom muzeju verovatno ste već čuli ili čitali. Dugo se u medijima raspravljalo da li je zastava original ili kopija, imavši u vidu činjenicu da srpska vojska tokom celokupnog trajanja Prvog svetskog rata nije izgubila nijednu ratnu zastavu, tj. neprijatelj nije uspeo da zarobi i odnese kao ratni plen nijednu zastavu srpskih pukova.
Međutim, kako u pomenutoj knjizi piše Bogojević, Austrijanci su ipak uspeli da “zarobe” jednu srpsku zastavu, i to posredno od srpskog moderniste Dušana Matića. Moguće odgovore na pitanja: odakle Matiću zastava i kako je Dušan Matić “poklekao ispred neprijateljske sile”, donosi ova knjiga. Ali, pre svega, kako bi se razumeo kontekst ove priče, mora se poznavati istorijska činjenica da je srpska pukovska zastava bila svetinja, koja nikako, ni po cenu života, nije smela pasti neprijatelju u ruke. I dok je trajao rat, nijedna nije pala.
Iako ćemo se ovde baviti tvrdnjama iznetim u ovoj knjizi, domaći stručnjaci i dalje tvrde da se radi o falsifikatu. Tako “Novosti” od 9. jula 2019. godine, pod naslovom “Austrija se hvali lažnim trofejom”, prenose izjave srpskih stručnjaka koji su posetili muzej u Beču i utvrdili da je zastava falsifikat. Link. Da li je Matić prodao zastavu, ili nije? Da li je Matić prodao Austrijancima duplikat ili vernu reprodukciju pukovske zastave, ništa od toga se pouzdano ne zna. Činjenica je da “neka srpska zastava” tamo postoji, da je bila izložena i da, kako pišu “Novosti” pre dve godine, Austrijanci odbijaju da je uklone. Činjenica je takođe da će svaki turista koji poseti muzej pomisliti da se radi o originalnoj zastavi zarobljenoj u ratu, što ni u jednoj od varijanti koje ćemo navesti, ne odgovara istini.
Kada je general August fon Makenzen izvestio nemačkog cara Vilhelma o pobedi nad srpskom vojskom, ovaj je zahtevao da mu se donese jedna zarobljena srpska pukovska ratna zastava kao simbol pobede i ratni trofej. Međutim, general Makenzen morao je da razočara nemačkog cara jer nije zarobljena ni jedna jedina srpska pukovska zastava, od ukupno 51, koliko ih je posedovala srpska vojska.
Kako autor navodi u knjizi, a o čemu je pisao i “Nedeljnik” pre par godina, prilikom otkrivanja izložbe posvećene stogodišnjici Prvog svetskog rata u bečkom Vojnom muzeju, jedan eksponat izazvao je pažnju gotovo svih kolekcionara. U muzeju je bila izložena jedna od srpskih ratnih pukovskih zastava. Pitanje koje se nametalo je, da li je jedna od srpskih zastava ipak zarobljena tokom rata?
Za odgovor na ovo pitanje Milan Bogojević se obratio direktno Vojnom muzeju u Beču i dobio sledeći odgovor: „Zastava je orginalna. Pripadala je 2. konjičkom puku „Car Dušan“ prvog poziva. Muzej je ovu zastavu kupio na aukciji 2014. godine od nemačke aukcijske kuće „Andreas Thies“ cena koju su platili je 17.000 evra.“ Međutim, u isto vreme iz beogradskog Vojnog muzeja odgovorno su tvrdili da zastava ne nedostaje. Zastava 2. Konjičkog puka nalazi se u postavci našeg muzeja.
Iz oba muzeja kažu da u svom fondu poseduju zastavu 2. Konjičkog puka „Car Dušan“ prvog poziva, za koju i jedni i drugi tvrde da je orginalna.
Prema Bogojeviću, najverovatniji scenario je sledeći: Zastava koja se nalazi u Beču je nestala još za vreme Prvog svetskog rata a pošto je puk bio aktivan izrađena je nova identična zastava koja je takođe orginalna. Ta druga zastava je 30-tih godina predata Vojnom muzeju.
Ja bih ovde dodao da je za ovu priču vrlo bitno u kom periodu rata je zastava “nestala”, tj. koja od dve je aktivno učestvovala u ratu. Ako je nestala na početku rata, može se reći da je “duplikat” nošen kroz sve pobede i poraze srpske vojske, sve do oslobođenja otadžbine. Ako je prvobitna zastava “nestala” pri kraju rata, to bi značilo da je duplikat samo običan paradni duplikat, bez posebnog značaja. U oba slučaja zaključak je isti, zastava koja je sa vojskom prošla kroz slavu i golgotu Prvog svetskog rata na sebi mora nositi tragove svih bitki u kojima se vijorila: rupe od metaka, krv, blato, poderotine. Ona koja je čista i neoštećena, ratno poprište videla nije. Imao sam prilike da vidim zastave izložene u Vojnom muzeju i na svima njima se vide tragovi rata. Bečka zastava, čiju fotografiju sam video na internetu, deluje netaknuto i nikako ne ostavlja utisak zastave koja je godinama delila sudbinu srpskog vojnika.
Da nastavimo sa knjigom…
Kako piše Bogojević, bečka zastava se do 1966. godine nalazila u vlasništvu poznatog francuskog trgovca antikvitetima Rene Džonsona (Renee Johnsona). Kako je on došao u njen posed nažalost nije poznato. Ono što znamo jeste da zastava 1966. godine prelazi u vlasništvo našeg poznatog pesnika i akademika prof. dr Dušana Matića koji je kao mladić sa srpskom vojskom prešao albanske gudure.
Ne zna se tačno kada i zašto Matić prodaje zastavu antikvarnici „Patrice & Patricia Reboul“ u Parizu ali na poslednjoj aukciji 2014. uz zastavu je priložen račun otkupa od Matića, uverenje od Matića o legalnosti, nekoliko fotografija zastave i knjiga o istoriji srpske vojske sa fotografijama ratnih zastava.
Na stogodišnjicu od početka Prvog svetskog rata, potražnja za predmetima iz rata je porasla, pa je antikvarnica zastavu ponudila poznatoj nemačkoj aukcijskoj kući „Andreas Thies“ koji su je 2014. godine preprodali bečkom Vojnom muzeju.
Dušan Matić, jedan od pokretača nadrealizma kod nas i jedan od osnivača beogradske grupe nadrealista, školovao se u Grenoblu, Nici, Parizu i Beogradu. U Francuskoj je ostavio veliki trag u književnosti i kulturnom životu. Bio je i oficir „Legije časti“ i nakon rata je često putovao na relaciji Beograd – Pariz, te je bio neka vrsta kulturne spone između Jugoslavije i Francuske. Kako kažu u “Legatu Dušana Matića” u Ćupriji, posebno je bio aktivan 60-tih godina 20. veka.
Ne mogu da se otmem utisku, ako je Matić znao da je zastava originalna, kako je imao srca da je proda aukcijskoj kući u inostranstvu? Svaka od 51. zastave je jedinstvena, pripadala je određenom puku, i za nju je vezana određena priča koja je pratila taj puk srpske vojske. Na kraju, da se ipak ne ogrešimo o Matića, mi ipak ne znamo pravu istinu i nismo upoznati sa onovremenim okolnostima da bi smo mogli tako olako suditi. Što bi rekao Matićev “kolega” Rade Drainac, Matić “Bandit ili pesnik”!
Od pomenute 51. pukovske zastave, koliko ih je posedovala srpska vojska, u Vojnom muzeju u Beogradu se nalazi 46 zastava.
Tačan broj pukovskih zastava srpske vojske na dan 30. novembar 1911., kada ih je kralj Petar I uručio komadantima pukova izgledao je ovako:
- broj zastava Kraljeve garde: 1
- broj zastava pukova I poziva: 20
- broj zastava konjičkih pukova: 4
- broj zastava Žandarmerije: 1
- broj zastava pukova II poziva: 15
- broj zastava divizijskih konjičkih pukova: 5
- broj zastava konjičkih diviziona: 5
Što kada se sabere ukupno čini 51 pukovsku zastavu srpske vojske. Više o srpskim pukovskim zastavama i o sudbini četiri nestale zastave možete čitati u tekstu Milana Bogojevića “Vreme kada su se srpske zastave smatrale svetim relikvijama”.
